Του Γεωργίου Καραμαδούκη
Ο κόσμος κατά τον Πλάτωνος διαχωρίζεται σε αυτόν των ιδεών και σε αυτόν των αισθητών. Μάλιστα υποστηρίζει πως οι ιδέες είναι οι αιτίες των αισθητών πραγμάτων. Τον αισθητό αυτόν κόσμο κατά τον φιλόσοφο τον έπλασε ο θεός δημιουργός σύμφωνο προς τις ιδέες. Διευκρινίζει όμως, ότι ο θεός δεν έπλασε τα θνητά είδη του κόσμου, καθώς τότε θα γίνονταν και αυτά θεοί. Το έργο αυτό ανατέθηκε στους ουράνιους θεούς, δηλαδή στους αστέρες, ενώ εκείνος έπλασε το αθάνατο και θείο μέρος τους (41 A-D).
Τα δυο βασικά στοιχεία εκ των οποίων ο θεός δημιούργησε το σύμπαν είναι αυτά της γης και του πυρός (31Β). Ωστόσο η ένωση των δυο αυτών στοιχείων απαιτεί την ύπαρξη δεσμών, που δεν είναι άλλοι από το ύδωρ και τον αέρα (31C-32B). Στον κόσμο αυτό υπάρχει γεωμετρική αναλογία των τεσσάρων αυτών στοιχείων που επιφέρουν την αρμονία και συνεπώς την αθάνατη ιδιότητά του (33 Α). Αυτό έρχεται ως επικύρωση του κόσμου των ιδεών και της θεϊκής υπόστασης, που χαρακτηρίζονται για την αθανασία τους.
Ο Πλάτων όμως δεν στέκεται στην δημιουργία του κόσμου μόνο σε αίτια υλικά, καθώς όπως αναφέραμε ο Θεός είναι εκείνος που δημιουργεί το αθάνατο μέρος των υλικών πραγμάτων. Ο φιλόσοφος λοιπόν αναφέρει πως τα τέσσερα αυτά στοιχεία δεν είναι παρά συναίτια της δημιουργίας και ότι σε αυτά οφείλει να προστεθεί η ψυχή και ο νους. Ο θεός λοιπόν ως άριστο ον πλάθει τα στοιχεία κατά το άριστο τρόπο ώστε να υπάρχει τάξη στο σύμπαν. Ο κόσμος του είναι έλλογος, καθώς ο νους και η ψυχή έχουν σκοπό να κατευθύνουν την ύλη προς το άριστο στον κόσμο των αισθητών κατά το πρότυπο των ιδεών.
Προχωράει μάλιστα ακόμα πιο κάτω στην συλλογιστική του αναφέροντας πως όταν τα γένη των αιτιών ακολουθούν τον νου, τότε δημιουργούν ωραία και αγαθά έργα, ενώ όταν απομακρύνονται από την φρόνηση τότε επιτελούν το εκάστοτε τυχαίο άτακτο. Ο φυσικός κόσμος για τον Πλάτωνα δημιουργήθηκε από την ανάγκη και τον νου. Ο νους όμως, είναι αυτός που οφείλει να επιβάλλεται δια της έλλογης πειθώς, με σκοπό την επίτευξη του βέλτιστου αποτελέσματος.
Η ειδική αξία που δίνει μάλιστα ο Πλάτων στον ρόλο της ψυχής αναδεικνύεται από το γεγονός ότι στο δικό του κοσμοείδωλο αυτή είναι που πρώτη δημιουργήθηκε από τον θεό και διαπέρασε τον κόσμο (34B-C). Από την μίξη της ψυχής και των αισθητών ουσιών δημιουργήθηκε το σύμπαν διαιρεμένο σε εξωτερική ουράνια σφαίρα (αμετάβλητη) και εσωτερική (μεταβλητή), όπου η ψυχή παρουσιάζεται ως η αιτία της κίνησής τους (36Β-37C).
Ο κόσμος του Πλάτωνος είναι κόσμος αιώνιος. Χαρακτηριστικά αναφέρει πως ο θεός δημιουργός ως αγαθός έπλασε τον κόσμο για να είναι αγαθός και δεν θα ήταν δυνατόν ο ίδιος να επιθυμεί την καταστροφή του. Τόσο ο αρχέτυπος κόσμος (των ιδεών) όσο και ο φυσικός χαρακτηρίζονται ως αΐδιοι (37C-D). Ο θεός επίσης εμφανίζεται ως δημιουργός του χρόνου που συνιστά την κινητή εικόνα της ακινήτου αιωνιότητας (38C-39E).
Πριν την γέννηση του φυσικού κόσμου αυτά που υπήρχαν ήταν το ον, η γέννηση και ο χώρος (52Δ). Ο τελευταίος δεν ήταν κάτι άλλο από αυτόν που περίκλειε τα τέσσερα στοιχεία, τα οποία αρχικώς ήταν άμορφα, ενώ κατόπιν μέσω γεωμετρικών σχημάτων έλαβαν μορφή και διάταξη δημιουργώντας τον φυσικό κόσμο (53Β).
Ακόμα και στην λειτουργία του ανθρώπου επισημαίνει την συνύπαρξη ανάγκης και νου, όπου η πρώτη αφορά τον κόσμο των αισθήσεων και η δεύτερη των ιδεών και του θείου. Κάθε όργανο του σώματος επιτελεί και έναν συγκεκριμένο σκοπό, με την αθάνατη ψυχή που εδρεύει στην κεφαλή να συνιστά το θείο δαίμονα εντός μας και να οδηγεί τον άνθρωπο στο άκρο αγαθό (87C-90C).