Μετά από δύο δεκαετίες στην εξουσία, ο Ταγίπ Ερντογάν εδραίωσε την κυριαρχία του στην τουρκική πολιτική σκηνή με τη νίκη του στις προεδρικές εκλογές της Κυριακής. Το ερώτημα που προκύπτει τώρα είναι “τι θα κάνει αποδώ και πέρα ο Τούρκος πρόεδρος”, όπως επισημαίνει το Politico.
Ως επικεφαλής ενός κράτους-μέλους του ΝΑΤΟ, που συνδέει την Ευρώπη με τη Μέση Ανατολή, η διεθνής επιρροή του Ερντογάν είναι κρίσιμης σημασίας. Στο εσωτερικό, με την τουρκική οικονομία να παλεύει να αντιμετωπίσει τον ανεξέλεγκτο πληθωρισμό, οι προκλήσεις για τον Τούρκο πρόεδρο είναι τρομακτικές.
Όπως επισημαίνει το δημοσίευμα, αυτές οι προεδρικές εκλογές ήταν η μεγαλύτερη απειλή για την πρωτοκαθεδρία του Ερντογάν έως τώρα. Ωστόσο, o Ερντογάν κατάφερε να επιβεβαιώσει πως είναι ο πιο επιβλητικός ηγέτης της Τουρκίας μετά τον Κεμάλ Ατατούρκ, κερδίζοντας τον αντίπαλό του Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου με ποσοστό 52% έναντι 48%, σε μια προεκλογική εκστρατεία που ενίσχυσε το αυταρχικό του δόγμα.
“Τα εκλογικά αποτελέσματα δείχνουν ότι ο πρόεδρος μπορεί να χρησιμοποιήσει την πολιτική της ταυτότητας για να κυριαρχήσει και να ξεπεράσει τη δυσαρέσκεια από τις χειρότερες οικονομικές συνθήκες που επικρατούν σήμερα σε σύγκριση με την οικονομική κρίση του 2001”, τόνισε στο Politico ο Emre Peker, διευθυντής για την Ευρώπη στην εταιρεία συμβούλων Eurasia Group, αναφερόμενος στο οικονομικό κραχ που βοήθησε τον Ερντογάν να ανέλθει στην εξουσία πριν από δύο δεκαετίες.
Οι επικριτές του προέδρου λένε ότι η νίκη του αντικατοπτρίζει τη διαχείρισή του επί των δημόσιων οικονομικών της Τουρκίας. Υποστηρίζουν ότι μετατρέπει τη χώρα σε πιο αυταρχικό κράτος, μέσω του ελέγχου που ασκεί στα περισσότερα τουρκικά ΜΜΕ αλλά και της φυλάκισης ηγετικών στελεχών της αντιπολίτευσης και της κοινωνίας των πολιτών. Από πολλές πτέρυγες της αντιπολίτευσης εκφράζονται φόβοι ότι επιπλέον πέντε χρόνια Ερντογάν στην εξουσία θα επιφέρουν ένα καταστροφικό πλήγμα στην τουρκική δημοκρατία.
Οι υποστηρικτές του Ερντογάν αντιτείνουν ότι η ψήφος υπέρ του Τούρκου προέδρου αποτυπώνει την εκτίμηση των πολιτών για τα 20 χρόνια της θητείας του, πρώτα ως πρωθυπουργού και έπειτα ως προέδρου.
Λένε ακόμη ότι η χώρα είναι πολύ ισχυρότερη από ό,τι πριν 20 χρόνια, λόγω της οικονομικής ανάπτυξης, της βελτίωσης των υποδομών και του πιο ενεργού ρόλου της στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Υπερηφανεύονται πως ο Ερντογάν δεν φοβάται να ακολουθήσει ανεξάρτητη γραμμή από τη Δύση, παρόλο που η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ.
Επισημαίνοντας την πόλωση μεταξύ των υποστηρικτών και πολέμιων του Ερντογάν, ο Peker τόνισε ότι η επανεκλογή του Τούρκου προέδρου “δείχνει πόσο βαθιές ρίζες έχει η λαϊκή βάση του, μια πλειοψηφία του εκλογικού σώματος που έχει καθορίσει τις πολιτικές εξελίξεις εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες”.
Πρόσθεσε ότι σε κάθε διαδοχική εκλογική αναμέτρηση, ο Ερντογάν υιοθετεί όλο πιο σκληρή, εθνικιστική και συντηρητική γραμμή.
Στην ομιλία του στην Άγκυρα μετά την εκλογική του επικράτηση, ο Ερντογάν δεσμεύθηκε ότι ο φυλακισμένος Κούρδος πολιτικός Selahattin Demirtaş -πρώην ηγέτης του φιλοκουρδικού κόμματος HDP και υποψήφιος πρόεδρος- θα παραμείνει στη φυλακή. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει τονίσει ότι πρέπει να αφεθεί ελεύθερος.
Υπάρχει, όμως, μια πρόκληση που δεν μπορεί να την ελέγξει απολύτως ο Ερντογάν: η τουρκική οικονομία.
Η Τουρκία υποφέρει από τον ανεξέλεγκτο πληθωρισμό -ο οποίος σκαρφάλωσε έως το 85% εντός του 2022- και από την κατρακύλα της λίρας, η οποία την Παρασκευή σημείωσε ιστορικό χαμηλό έναντι του δολαρίου. Τα αποθεματικά της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας εξαντλήθηκαν δύο μέρες πριν τον β’ γύρο των προεδρικών εκλογών.
Το μεγάλο ερώτημα είναι εάν η Τουρκία θα αφήσει τη λίρα να αποδυναμωθεί και άλλο τώρα που τελείωσαν οι εκλογές ή εάν το τουρκικό νόμισμα θα δεχθεί πιέσεις από την αγορά.
Ακόμη πιο σημαντικό ερώτημα είναι εάν ο Ερντογάν θα επιστρέψει σε πιο ορθόδοξες νομισματικές πολιτικές ή θα συνεχίσει το σημερινό μείγμα: μεγάλες δαπάνες και αντίσταση στην αύξηση των επιτοκίων. Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι αυτός ο συνδυασμός δεν είναι βιώσιμος και ενέχει τον κίνδυνο μιας κρίσης μετά τις εκλογές, με τη λίρα να είναι ευάλωτη σε επιθετικές κινήσεις.
Στη χθεσινή του ομιλία στην Άγκυρα ο Ερντογάν υποσχέθηκε να διατηρήσει τα επιτόκια σε χαμηλά επίπεδα, κάτι που, όπως υποστήριξε εκ νέου, θα μειώσει τον πληθωρισμό – επιχείρημα που πολλοί οικονομολόγοι απορρίπτουν ως παράλογο.
Ένας προκλητικός σύμμαχος
Για τα υπόλοιπα κράτη το ενδιαφέρον ζήτημα που προκύπτει από την επανεκλογή Ερντογάν είναι η στάση της Τουρκίας στην παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή. Υπό την ηγεσία του Ερντογάν, η Τουρκία έχει μετατραπεί σε έναν σημαντικό παίκτη μα και προκλητικό σύμμαχο σε μια σειρά κρίσιμων ζητημάτων και όχι μόνο στη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία.
Η Άγκυρα δεν έχει ακολουθήσει τη Δύση στην επιβολή κυρώσεων σε βάρος της Ρωσίας μετά την εισβολή του Πούτιν στην Ουκρανία, αλλά διαδραμάτισε σημαντικό μεσολαβητικό ρόλο στη διαπραγμάτευση για τη Συμφωνία της Μαύρης Θάλασσας που άνοιξε τον δρόμο για την εξαγωγή των ουκρανικών σιτηρών. Ως μέλος του ΝΑΤΟ, η Τουρκία ενέκρινε την είσοδο της Φινλανδίας στη Βορειο-Ατλαντική Συμμαχία, αλλά εξακολουθεί να εμποδίζει την ένταξη της Σουηδίας.
Ο Peker του Eurasia Group προέβλεψε ότι “η Άγκυρα θα διατηρήσει ισχυρούς διπλωματικούς και οικονομικούς δεσμούς με τη Μόσχα, ενώ θα παραμείνει ένας κρίσιμος αλλά δύστροπος σύμμαχος του ΝΑΤΟ”. Ο Ερντογάν θα δώσει το πράσινο φως στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, εάν συμφωνήσει να αγοράσει περισσότερα μαχητικά F-16 από τις ΗΠΑ, πρόσθεσε.
Παράλληλα, οι σχέσεις Τουρκίας – ΕΕ έχουν δοκιμαστεί έντονα όχι μόνο λόγω της ευρωπαϊκής αντίληψης ότι ο Ερντογάν έχει υπονομεύσει το κράτος δικαίου στη χώρα του, αλλά και λόγω των απειλών που έχει εξαπολύσει πως θα αφήσει εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες -που σήμερα φιλοξενούνται στην Τουρκία- να περάσουν στο ευρωπαϊκό μπλοκ.
“Η Τουρκία θα στείλει μήνυμα στη Δύση με αυτές τις εκλογές”, δήλωσε ο Ερντογάν κατά τη διάρκεια προεκλογικής ομιλίας του τον Απρίλιο. “Αυτή η χώρα δεν κοιτάζει τι λέει η Δύση, ούτε όταν καταπολεμά την τρομοκρατία ούτε όταν καθορίζει την οικονομική της πολιτική”.
Τώρα που οι εκλογές τελείωσαν, ο Ερντογάν είναι πιο ισχυρός από ποτέ. Οι σύμμαχοι της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ θα παρακολουθούν με αγωνία να δουν εάν θα υλοποιήσει τις δεσμεύσεις του ή τις απειλές του.