Μεγάλο αριθμό πυρηνικών αντιδραστήρων διαθέτει η Ουκρανία. Μεταξύ αυτών και οι αντιδραστήρες του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια, που επλήγη από ρωσικό βομβαρδισμό. Οι αντιδραστήρες αυτοί είναι κατασκευασμένοι για να αντέχουν, σε κάποιο βαθμό, σε ορισμένες επιθέσεις.
Η Ουκρανία διαθέτει 15 πυρηνικούς αντιδραστήρες εν λειτουργία, σχετικά πρόσφατης κατασκευής. Είναι η έβδομη παραγωγός ηλεκτρικής από πυρηνική ενέργεια στον κόσμο, σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA) για το 2020. Είναι επίσης μία από τις χώρες που εξαρτώνται περισσότερο από την πυρηνική ενέργεια, με περισσότερο του 50% της ενέργειας να προέρχεται από πυρηνικούς σταθμούς.
Πρόκειται για αντιδραστήρες σοβιετικής και στη συνέχεια ρωσικής κατασκευής, τύπου VVER, που βασίζονται σε δύο διαφορετικές τεχνολογίες, ισχύος 440 και 1.000 MW αντίστοιχα. Οι VVER είναι αντιδραστήρες πεπιεσμένου ύδατος.
Έξι αντιδραστήρες είναι συγκεντρωμένοι στον μεγαλύτερο πυρηνικό σταθμό της Ευρώπης στην Ζαπορίζια, της νότιας Ουκρανίας, που επλήγη την νύκτα από βομβαρδισμούς που προκάλεσαν πυρκαγιά σε παρακείμενο κτίριο. Ετέθησαν σε λειτουργία ανάμεσα στο 1985 και το 1995.
Ο πυρηνικός σταθμός είναι σχετικά σύγχρονης κατασκευής, δηλώνει ο Μαρκ Γουένμαν του Imperial College London. «Ο σχεδιασμός είναι πολύ διαφορετικός από τον αντιδραστήρα του Τσερνόμπιλ, που δεν διέθετε προστατευτικό περίβλημα για την προστασία του αντιδραστήρα».
Η ουκρανική Energoatom στράφηκε πρόσφατα στην αμερικανική Westinghouse για την κατασκευή νέων πυρηνικών σταθμών στην Ουκρανία.
Η επιλογή της πυρηνικής ενέργειας οφείλεται κυρίως το γεγονός ότι η Ουκρανία διαθέτει μεγάλα αποθέματα ουρανίου. Η χώρα είχε σημαντικές ενεργειακές ανάγκες κατά την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης λόγω της λειτουργίας των μεγάλων βιομηχανικών μονάδων του Ντονμπάς.
Η καταστροφή του Τσερνόμπιλ
Στην Ουκρανία υπάρχουν επίσης οι αντιδραστήρες του σταθμού του Τσερνόμπιλ, η λειτουργία των οποίων σταμάτησε μετά την καταστροφή του 1986, την σοβαρότερη στην Ιστορία της πυρηνικής ενέργειας.
Ο αντιδραστήρας n°4, στον οποίο συνέβη το ατύχημα, αρχικά καλύφθηκε από μία προσωρινή σαρκοφάγο και στην συνέχεια από έναν θόλο η κατασκευή του οποίου ολοκληρώθηκε το 2017. Οι σημερινοί αντιδραστήρες της Ουκρανίας είναι διαφορετικής τεχνολογίας, που θεωρείται περισσότερο ασφαλής.
Η ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας στην χώρα ξεκίνησε κατά την δεκαετία του 1970 με την κατασκευή του σταθμού του Τσερνόμπιλ. «Αν και η ουκρανική πυρηνική βιομηχανία συνδεόταν στενά με την Ρωσία επί πολλά χρόνια, παρέμεινε ωστόσο σχετικά σταθερή κατά την διάρκεια των μεταβολών που συντελέστηκαν όταν η Ουκρανία ανεξαρτητοποιήθηκε από την πρώην Σοβιετική Ενωση», τονίζει η World Nuclear Association (WNA).
Θεωρεί ότι η Ουκρανία γνώρισε κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου και μετά, συνεχείς βελτιώσεις στην λειτουργική ασφάλεια.
Κίνδυνοι που συνδέονται με τον πόλεμο
Η μη κυβερνητική οργάνωση Greenpeace εκτιμά ότι αν είχαν υπάρξει καταστροφές στον σταθμό της Ζαπορίζια «οι επιπτώσεις της ραδιενεργού μόλυνσης θα μπορούσαν να πλήξουν μεγάλα τμήματα ευρωπαϊκού εδάφους για δεκαετίες, περιλαμβανομένης της Ρωσίας».
Αλλά «προς το παρόν, η σημερινή πυρκαγιά δεν προκάλεσε καμία διαρροή ραδιενέργειας», σύμφωνα με την ουκρανική ρυθμιστική αρχή.
«Ο κύριος κίνδυνος στην σημερινή συνθήκη είναι η απώλεια του ηλεκτρικού δικτύου, της τροφοδοσίας του σταθμού με ηλεκτρικό ρεύμα. Διότι απαιτείται υδροδότηση και ηλεκτροδότηση για την λειτουργία των συστημάτων ασφαλείας και ψύξης της καρδιάς του αντιδραστήρα», τονίζει η Καρίν Ερβιού, υποδιευθύντρια του Ινστιτούτου Ραδιοπροστασίας και Πυρηνικής Ασφάλειας (Institut de radioprotection et de sûreté nucléaire, IRSN) της Γαλλίας.
Το διακύβευμα είναι η αποφυγή ατυχήματος όπως της Φουκουσίμα (2011) λόγω της απώλειας του συστήματος ψύξης μετά το τσουνάμι.
Οι ουκρανικοί αντιδραστήρες διαθέτουν συστήματα επείγουσας ανάγκης, με τέσσερες ομάδες γεννητριών ασφαλείας που υπό κανονικές συνθήκες διαθέτουν καύσιμα για να λειτουργήσουν 7 έως 10 ημέρες. «Διαθέτουν επίσης κινητό εξοπλισμό, αποθέματα ύδατος για την διαχείριση της κατάστασης και αποφυγή αλλοίωσης της καρδιάς του αντιδραστήρα», λέει η Καρίν Ερβιού.
Άλλος κίνδυνος προέρχεται από ευθεία επίθεση. Το μπετονένιο προστατευτικό περίβλημα του αντιδραστήρα είναι κατασκευασμένο να αντέξει μία πτώση αεροπλάνου. «Προσφέρουν ένα επίπεδο αντοχής, αλλά όλα εξαρτώνται από το για τι πράγμα μιλάμε. Μία επίθεση μπορεί επίσης να πλήξει ένα άλλο τμήμα του περιβλήματος και να προκαλέσει ατύχημα αν προκαλέσει βλάβη τα συστήματα ασφαλείας», λέει η Καρίν Ερβιού.
Ανήσυχοι οι ειδικοί για την έλλειψη πρόσβασης στις μετρήσεις της ραδιενέργειας
Η κατάληψη του ουκρανικού πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια ενίσχυσε τους φόβους για την έλλειψη πρόσβασης στις μετρήσεις της ραδιενέργειας και για τις πιθανότητες πυρηνικού ατυχήματος, δηλώνουν ειδικοί, αν και τονίζουν ότι δεν φαίνεται να υπάρχουν άμεσοι ραδιολογικοί κίνδυνοι.
Οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν τον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, τον μεγαλύτερο της Ευρώπης, αφού επετέθησαν εναντίον του τις πρώτες ώρες της Παρασκευής, βομβαρδίζοντας και πυρπολώντας παρακείμενο στις κεντρικές εγκαταστάσεις κτίριο, ανακοίνωσαν οι ουκρανικές αρχές. Η Ρωσία επέρριψε την ευθύνη για την επίθεση στον πυρηνικό σταθμό σε «ουκρανούς σαμποτέρ».
Η Διεθνής Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (IAEA) ανακοίνωσε στην συνέχεια στο Twitter ότι οι ουκρανικές αρχές πληροφόρησαν τον οργανισμό ότι η πυρκαγιά στον σταθμό δεν έπληξε «βασικό» εξοπλισμό.
Ο Νοτιοκορεάτης Park Jong-woon, καθηγητής Ενέργειας και Ηλεκτρολογικής Μηχανικής στο Dongguk University, δήλωσε ότι δεν πιστεύει ότι υπάρχει άμεσος ραδιολογικός κίνδυνος από την κατάληψη του πυρηνικού σταθμού, αλλά προειδοποίησε ότι η Ρωσία μπορεί να εμποδίσει την πρόσβαση στα δεδομένα των ραδιολογικών μετρήσεων για να δημιουργήσει σύγχυση.
«Μπορούν να κάνουν τον κόσμο να αναρωτιέται, να τον φρικάρουν και να ενσπείρουν τον φόβο», ανέφερε ο Παρκ, που έχει εργασθεί στην κατασκευή πυρηνικών αντιδραστήρων.
Η πυρκαγιά στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια έχει σβήσει, αλλά έχει εγείρει μία «πολύ πραγματική ανησυχία» για τις πιθανότητες καταστροφής, δηλώνει ο Edwin Lyman, διευθυντής ασφάλειας της πυρηνικής ενέργειας στην Union of Concerned Scientists της Ουάσινγκτον.
«Για παράδειγμα, το ενδεχόμενο εκτεταμένης πυρκαγιάς, αν και δεν φαίνεται να ισχύει στην περίπτωση αυτή, θα μπορούσε να θέσει εκτός λειτουργίας τα ηλεκτρικά συστήματα προκαλώντας ένα περιστατικό σαν της Φουκουσίμα, εάν δεν υπήρχε έγκαιρη αποκατάσταση του συστήματος ψύξης», λέει.
Ευρύτερα, οι ειδικοί εκφράζουν ανησυχίες για την πρόσβαση σε πραγματικό χρόνο για στοιχεία των μετρήσεων που είναι απαραίτητα για τον έλεγχο των επιπέδων της ακτινοβολίας επί τόπου.
Η επίσημη ιστοσελίδα ραδιολογικών δεδομένων στον σταθμό της Ζαπορίζια δεν ήταν άμεσα προσβάσιμος σήμερα.
Από την κατάληψη από τις ρωσικές δυνάμεις του Τσερνόμπιλ, θεάτρου της μεγαλύτερης πυρηνικής καταστροφής στον κόσμο, η μέτρηση των επιπέδων της ραδιενέργειας εκεί έχει γίνει πιο δύσκολη, σύμφωνα με τον Kenji Nanba, επικεφαλής του Institute of Environmental Radioactivity του Fukushima University και έχει συμμετάσχει σε κοινό ερευνητικό πρόγραμμα με ουκρανούς συναδέλφους του.
Λέει ότι η επίσημη ουκρανική ιστοσελίδα με ωριαίες μετρήσεις της ακτινοβολίας εντός της ζώνης αποκλεισμού του Τσερνόμπιλ έχει κατέβει εδώ και μέρες και άλλη αντίστοιχη ιστοσελίδα έχει χάσει το μεγαλύτερο μέρος των μετρήσεων σε πραγματικό χρόνο.
Αν και ο κατεστραμμένος αντιδραστήρας του Τσερνόμπιλ βρίσκεται σε σταθερή κατάσταση κάτω από την σαρκοφάγο που περιβάλλει τον πυρήνα του, ο Kenji Nanba δηλώνει ότι παραμένει κρίσιμο για τους ερευνητές να ελέγχουν τα στοιχεία των μετρήσεων επί τόπου ώστε να διασφαλίζεται ότι δεν καταγράφονται αιφνίδιες μεταβολές.
Ανεβασμένα επίπεδα ραδιενέργειας καταγράφηκαν κοντά στο Τσερνόμπιλ μετά την κατάληψή του από τις ρωσικές δυνάμεις την περασμένη εβδομάδα, αλλά οι ειδικοί αποφάνθηκαν ότι οι μεταβολές οφείλονταν στην αναμόχλευση της μολυσμένης σκόνης και του χώματος λόγω της στρατιωτικής δραστηριότητας.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ