Η επιρροή της Μόσχας, η αντίδραση της κυβέρνησης και οι διαχωριστικές γραμμές στο ελληνικό πολιτικό σύστημα – Πώς οι αντιδυτικές αντιλήψεις συνδέονται με την αντιεμβολιαστική εκστρατεία
Μια παράλληλη σύγκρουση, σε πολλά πεδία και επί ελληνικού εδάφους, εξελίσσεται όσο μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία. Εκδηλώνεται ως αντιπαράθεση, άλλοτε ανοιχτή, άλλοτε στο παρασκήνιο, με το εδώ και χρόνια δραστήριο φιλορωσικό λόμπι, το οποίο διαθέτει πολλά πλοκάμια στον χώρο της πολιτικής, της οικονομίας, των ΜΜΕ και της Εκκλησίας. Η πτυχή αυτή της εν εξελίξει γεωπολιτικής κρίσης ήταν ένα στοιχείο το οποίο από τις πρώτες ώρες της ρωσικής εισβολής επισημάνθηκε από κυβερνητικές πηγές. Υπό αυτή την έννοια, στελέχη του Μεγάρου Μαξίμου αλλά και βουλευτές της πλειοψηφίας αξιολόγησαν την άμεση τοποθέτηση του Κυριάκου Μητσοτάκη υπέρ της Ουκρανίας και της Δύσης (και) ως ένα καθαρό μήνυμα προς όλα τα φιλορωσικά δίκτυα τα οποία δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, «είτε στον χώρο της Δεξιάς, είτε της αριστεράς, είτε στην Εκκλησία, είτε ακόμα και μέσα στη ΝΔ και φυσικά στα ΜΜΕ», όπως έλεγαν χαρακτηριστικά.
Οσο εξελίσσεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, η εσωτερική αντιπαράθεση με το φιλορωσικό μπλοκ αναδεικνύεται συνεπώς σε μία από τις προτεραιότητες της κυβέρνησης. Η ανακοίνωση της ρωσικής πρεσβείας Το ζήτημα πήρε διαφορετική τροπή έπειτα από την πρόσφατη ανάρτηση της ρωσικής πρεσβείας στην Αθήνα, στην οποία αναφερόταν, μεταξύ άλλων, σε ύφος ιταμό και ανάρμοστο: «Καλούμε όλους, και ιδιαίτερα τους πολύ υψηλά ιθύνοντες, πολιτικούς και πολιτειακούς παράγοντες, βουλευτές, κομματικά στελέχη, υπουργεία, ΜΜΕ, διάφορους παπαγάλους και άλλους, που τόσο βιάστηκαν χθες να κατηγορήσουν για όλα τη Ρωσία (όπως πάντα), να συνέλθουν και να αναλάβουν τις ευθύνες τους, να σταματήσουν την αντιρωσική προπαγάνδα και να δείξουν ψυχραιμία, νηφαλιότητα και σοβαρότητα».
Με αφορμή αυτή την ενέργεια εκδηλώθηκαν διάφορα πρόσωπα, όπως ο Πάνος Καμμένος, ο οποίος αναπαρήγαγε την ανάρτηση στα κοινωνικά δίκτυα, θυμίζοντας έτσι τις πάγιες φιλορωσικές του διαθέσεις και τον ρόλο που έπαιζε όσο συγκυβερνούσε με τον ΣΥΡΙΖΑ. Ακολούθησαν έντυπα της λαϊκιστικής Δεξιάς και φιλικά προσκείμενα προς τον ΣΥΡΙΖΑ.
«Πόλεμος» και στα social media
Παράλληλα δε, εντάθηκε ο πόλεμος στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με αναρτήσεις είτε κρυμμένων πίσω από ψευδώνυμα προσώπων είτε άλλων οι οποίοι εμφανίζονται και σε επίσημους διαύλους ως αναλυτές είτε ειδικών εντύπων και ιστοσελίδων στον χώρο της άμυνας και των εξοπλισμών. Στο πλαίσιο πάντως των ευρωπαϊκών αποφάσεων για την αντιμετώπιση της ρωσικής προπαγάνδας, ήδη έχουν αποκλειστεί από τα κοινωνικά δίκτυα ρωσικά ΜΜΕ όπως το Russia Today και το πρακτορείο Sputnik, η λειτουργία του οποίου μάλιστα αναμένεται, σύμφωνα με πληροφορίες, να ανασταλεί στην Ελλάδα, με απόφαση της Εθνικής Αρχής Τηλεπικοινωνιών.
Οι αντιφάσεις Βελόπουλου
Στο κοινοβουλευτικό πεδίο, ο Κυριάκος Βελόπουλος επιβεβαίωσε τον θαυμασμό του για τον Βλαντίμιρ Πούτιν κατά τη συζήτηση της Τρίτης σε επίπεδο αρχηγών. Η εκδήλωση αυτή, σε συνδυασμό με τις αλλεπάλληλες, εμφατικές επισημάνσεις του Κυριάκου Μητσοτάκη για την αδιαμφισβήτητη τοποθέτηση της Ελλάδας στο στρατόπεδο των δυτικών συμμαχιών, καίει οριστικά το όποιο (ασθενές) σενάριο μιας ενδεχόμενης, αναγκαστικής ίσως, συζήτησης για μετεκλογική συνεργασία ΝΔ – Ελληνικής Λύσης, το οποίο διακινείται κατά μείζονα λόγο από τον ΣΥΡΙΖΑ και δευτερευόντως από το ΚΙΝΑΛ.
Ανορθολογισμός… εφ’ όλης της ύλης
Οπως επισημαίνουν ωστόσο κυβερνητικές πηγές, οι φιλορωσικές διαθέσεις δεν εντοπίζονται μόνο σε ένα κόμμα αλλά σε ένα ευρύτερο φάσμα, από την Ακρα Δεξιά και τους ακραίους εθνικιστές έως και τον ΣΥΡΙΖΑ, στελέχη του οποίου δεν κρύβονται τις τελευταίες ημέρες (βλ. αποχή των ευρωβουλευτών του από την ψηφοφορία για την οικονομική βοήθεια στην Ουκρανία, κριτική για την αποστολή στρατιωτικού υλικού, δημοσιεύματα του φιλικού Τύπου, κ.ά.).
Κατά τις ίδιες πηγές, ο φιλορωσισμός στην Ελλάδα και οι ομάδες των οπαδών του λίγο-πολύ ταυτίζονται και σε άλλα πεδία, όπως οι αντιδυτικές αντιλήψεις εν γένει, η αντιεμβολιαστική εκστρατεία, ο ανορθολογισμός σε όλα τα πεδία. Και υπό αυτό το πρίσμα, συνομιλητές του Πρωθυπουργού εκτιμούν ότι έπειτα από τις τελευταίες εξελίξεις έχει ήδη χαραχθεί μια διαχωριστική πολιτική γραμμή, με τη ΝΔ και το ΠαΣοΚ – ΚΙΝΑΛ από τη μία πλευρά και τις άλλες πολιτικές δυνάμεις ή τμήματά τους από την άλλη.
«Δεν συγχώρησαν ποτέ τον Καραμανλή»
Βουλευτές της ΝΔ και άλλες πολιτικές πηγές πάντως επισημαίνουν ότι και στο εσωτερικό του κυβερνώντος κόμματος εκδηλώνονται – με διάφορες αποχρώσεις – παρεμφερείς αντιλήψεις. Επισημαίνουν σε αυτό το πλαίσιο την πρόσφατη αναφορά του Νικήτα Κακλαμάνη στον τηλεοπτικό σταθμό Kontra News, όπου ο αντιπρόεδρος της Βουλής δήλωσε μεταξύ άλλων: «Δεν συγχώρησαν ποτέ οι Αμερικανοί τον Κώστα Καραμανλή επειδή τόλμησε να κάνει συμφωνία με τη Ρωσία για την ενεργειακή αυτάρκεια της Ελλάδος. (…) Εάν υπήρχε αυτός ο αγωγός Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης, δεν θα συζητάγαμε σήμερα». Οι ίδιες πηγές σημειώνουν υπό αυτό το πρίσμα την ταύτιση της αυτοπροσδιοριζόμενης ως «καραμανλικής» πτέρυγας της ΝΔ με μερίδα του δεξιού Τύπου, η οποία σήμερα ασκεί τη δριμύτερη ίσως κριτική κατά της κυβέρνησης.
Τι γίνεται με τον Σαββίδη
Στο οικονομικό πεδίο, κορυφαίοι παράγοντες σημειώνουν ότι θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις επιπτώσεις που πιθανώς θα υποστούν επιχειρήσεις και πρόσωπα τα οποία δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, εφόσον συμπεριληφθούν στις κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας. Μεταξύ άλλων, η προσοχή στρέφεται στον Ιβάν Σαββίδη και στη Βόρεια Ελλάδα, καθώς και σε ραδιοτηλεοπτικά μέσα τα οποία βρίσκονται υπό τη στενή ή ευρύτερη επιρροή του. Πάντως, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, ο ελληνορώσος επιχειρηματίας μέχρι στιγμής δεν περιλαμβάνεται στη λίστα των κυρώσεων. Είναι όμως αισθητός ο προβληματισμός εν όψει ενός τέτοιου ενδεχομένου, καθώς η πολυδιάστατη δραστηριότητα του Ιβάν Σαββίδη στη Βόρεια Ελλάδα και ειδικότερα η εμπλοκή του στον αθλητισμό, στις τουριστικές επιχειρήσεις και πρωτίστως στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης θα μπορούσε να πυροδοτήσει ένα ντόμινο εξελίξεων και αντιδράσεων. Οπως επισημαίνουν πολιτικοί παράγοντες, η κινητικότητα του φιλορωσικού μπλοκ στη Βόρεια Ελλάδα εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους, συχνά σε συνδυασμό και με τη δράση εκκλησιαστικών κύκλων. Θυμίζουν υπό αυτήν την έννοια τις επισκέψεις του Βλαντίμιρ Πούτιν στο Αγιον Ορος και παράλληλα επισημαίνουν τα υψηλά ποσοστά του κόμματος του Κυριάκου Βελόπουλου στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης.
Από τα «ασφαλή λιμάνια» μέχρι τις απελάσεις για τη Συμφωνία των Πρεσπών
Ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδος για τις ελληνορωσικές σχέσεις, με ό,τι αυτό συνεπαγόταν και στο πεδίο της πολιτικής, ήταν η διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ το 2015-2019. Μόλις λίγες ημέρες μετά την εκλογική νίκη του 2015, ο τότε υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς, από κοινού με κάποιους άλλους συναδέλφους του, είχε σχεδόν τινάξει στον αέρα το συμβούλιο των ευρωπαίων υπουργών, όπου και πάλι συζητούνταν οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας, σε εκείνη τη φάση της ρωσοουκρανικής κρίσης. Ο έλληνας υπουργός είχε επιμείνει να είναι ηπιότερες οι διατυπώσεις σε βάρος της Μόσχας και σύμφωνα με διεθνείς πηγές η στάση της Ελλάδας είχε αποτελέσει πηγή μεγάλου εκνευρισμού σε εκείνη τη σύνοδο. Ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάγερ είχε δε δηλώσει: «Δεν είναι μυστικό ότι η νέα θέση της ελληνικής κυβέρνησης δεν διευκόλυνε τη σημερινή διαβούλευση». Λίγους μήνες αργότερα και λίγο πριν από την κορύφωση του ελληνικού δράματος και τη χρεοκοπία της χώρας, ο Αλέξης Τσίπρας συναντιόταν με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στην Αγία Πετρούπολη και έκανε την περιβόητη δήλωση: «Είμαστε λαός της θάλασσας που δεν φοβάται να ανοιχτεί σε μεγάλα πελάγη, σε καινούργιες θάλασσες, προκειμένου να φτάσουμε σε νέα και πιο ασφαλή λιμάνια». Είχε προηγηθεί το περιστατικό με την επίσκεψη του επικεφαλής της Gazprom Αλεξέι Μίλερ στην Αθήνα, τον οποίο είχε υποδεχθεί με υπόκλιση ο τότε υπουργός Ενέργειας Παναγιώτης Λαφαζάνης.
Η αλλαγή κλίματος
Επειτα από το ναυάγιο της προσπάθειας του ΣΥΡΙΖΑ να φτάσει στα πιο ασφαλή (ρωσικά) λιμάνια, η σχέση με τη Ρωσία πέρασε σε μια πολύ διαφορετική φάση. Οταν δε η συνθήκη των Πρεσπών αναδείχθηκε βασική προτεραιότητα της κυβέρνησης Τσίπρα, προκλήθηκε μείζων κρίση, που κορυφώθηκε με την απέλαση των ρώσων διπλωματών το καλοκαίρι του 2018, η οποία βασίστηκε κατά τις κυβερνητικές πηγές της εποχής στην προσπάθεια ανάμειξής τους στα εσωτερικά της Ελλάδας. Διπλωματικές πηγές ανέφεραν την εποχή εκείνη ότι, παρά την πρόθεση της ελληνικής κυβέρνησης να διατηρήσει τις σχέσεις με τη Μόσχα σε καλό επίπεδο, ορισμένοι «μηχανισμοί» οι οποίοι συνδέονταν με τα ρωσικά συμφέροντα στην Ελλάδα προσπαθούσαν να αναμειχθούν στα εσωτερικά της χώρας. Μιλούσαν μάλιστα για χρηματικά ανταλλάγματα μέσω των οποίων επιχειρούσαν να επηρεάσουν δημάρχους και μητροπολίτες και να αποκτήσουν επιρροή στο Αγιον Ορος, καθώς και για απόπειρες χρηματισμού κρατικών λειτουργών. Κατά τις ίδιες πηγές, από τη ρωσική πλευρά είχαν υποκινηθεί αντιδράσεις και κινητοποιήσεις κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών. Σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ προβάλλει εκείνες τις απελάσεις ως επιχείρημα απέναντι στις κατηγορίες για τη διστακτική ή επαμφοτερίζουσα στάση του στο θέμα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.