Εορτασμός 25ης Μαρτίου, μια ουσιαστική προσέγγιση.
Έφτασε και πάλι η 25η Μαρτίου, και για πολλούς είναι ακόμη μια επέτειος, με παρέλαση, μεγάλα λογια και πολεμικά έργα στην τηλεόραση. Οι περισσότεροι ξέρουν τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ξέρουν ακόμη και τον Παπαφλέσσα, έχουν ακούσει για τον Αθανάσιο Διάκο ή τον Γεώργιο Καραϊσκάκη. Δυστυχώς όμως για πολλούς ο κατάλογος με τους ήρωες της Επανάστασης φτάνει μέχρι εδώ. Στους περισσότερους μάλιστα η φύση της επετείου τους διαφέυγει εντελώς. Τι είναι λοιπόν η 25η Μαρτίου για την Ελλάδα και τους Έλληνες;
Η 25η Μαρτίου είναι μια Εθνική Εορτή, δηλαδή γιορτάζει όλη η Ελλάδα, γιορτάζουν όλοι οι Έλληνες. Και μάλιστα είναι μια διττή εορτή, όπως διττή είναι και η φύση της πατρίδας μας, της Ορθόδοξης Χριστιανικής Ελλάδας. Πρώτα από όλα, εορτάζουμε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Εορτάζουμε το χαρμόσυνο νέο που έφερε ο Αρχάγγελος Γαβριήλ στην Θεομήτορα, το χαρμόσυνο νέο για την επικείμενη έλευση του Θεανθρώπου Σωτήρα Ιησού Χριστού στην ταπεινή Γη μας. Εορτάζουμε την απελευθέρωση του ανθρώπινου γένους από το σκοτάδι των παθών μας, εορτάζουμε την ελπίδα της λύτρωσής μας από τις αμαρτίες μέσω της πίστης μας στον Χριστό μας. Θεολογικά λοιπόν η 25η Μαρτίου είναι μια γιορτή χαράς και ελπίδας, μια γιορτή που μας φέρνει το μήνυμα της Ελευθερίας που έρχεται.
Αυτός ο συμβολισμός αποτέλεσε και το πλαίσιο της έναρξης της επανάστασης του 1821, θέλωντας να επενδυθεί με την μεγάλη μας θρησκευτική εορτή και να φέρει το μήνυμα της χαράς, της ελπίδας και της ελευθερίας στους σκλαβωμένους Έλληνες Χριστιανούς του 1821. ΄Οσον αφορά στην ίδια την φύση της Επανάστασης, θα πρέπει να έχουμε ξεκάθαρα στο νού μας μερικά βασικά και ουσιώδη δεδομένα, που αν τα παραμερίσουμε είναι δυνατόν να λοξοδρομήσουμε σε διασπαστικές ατραπούς.
Η Επανάσταση του 1821 δεν ήταν ένα μεμονωμένο επαναστατικό γεγονός, μια απλή εκδήλωση αντίστασης, αλλά η κορύφωση ενός διαρκούς επι 400 χρόνια αγώνα. Λίγα χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, το 1457 σημειώθηκε η πρώτη εξέγερση στην Πελοπόννησο από τους Παλαιολόγους και τον καρδινάλιο Βησσαρίωνα. Οι επαναστάσεις ή εξεγέρσεις που ακολούθησαν τα χρόνια της υποδούλωσης ήταν συνεχείς. Ονόματα όπως του Κροκόδειλου Κλαδά, του Θεόδωρου Μπούα, του Μάρκου Μανούσου, του Ιωάννο Λάσκαρη, του Πούλιο Δράκου, του Διονυσίου του Φιλοσόφου, των Νοταράδων, του Λάμπρου Κατσώνη, του Νικοτσάρα αλλά και πολλών ιερομένων έχουν περάσει στην ιστορία. Χρειάστηκαν 123 επαναστάσεις και εξεγέρσεις για να φτάσουμε στο 1821 και την απελευθέρωση. Για 400 χρόνια οι Έλληνες δεν μπορούσαν να υπομένουν την σκαβιά των Οθωμανών και συνεχώς προσπαθούσαν να αποτινάξουν τους κατακτητές, πληρώνοντας μάλιστα πολύ ακριβά αυτές τους τις προσπάθειες. Άρα το πρώτο που πρέπει να αντιληφθούμε είναι ότι η η Επανάσταση του 1821 ήταν η επιτυχημένη κορονίδα μιας διαρκούς προσπάθειας του Ελληνισμού να αποτινάξει τον δυσβάσταχτο οθωμανικό ζυγό.
Επίσης, κατά τα χρόνια της σκλαβιάς, πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η ζωή ήταν πολύ δύσκολη για τους απλούς χριστιανούς υπηκόους οι οποίοι κυριολεκτικά έδιναν μια καθημερινή μάχη επιβίωσης με παιδομαζώματα, αντίποινα, διωγμούς, έλλειψη εκπαίδευσης (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων), πολλούς φόρους, και μεγάλη καταπίεση όχι μόνο στους κατακτητές αλλά πολύ συχνά και στους εντεταλμένους τους κοτζαμπάσηδες και προεστούς. Ο αγώνας της απελευθέρωσης δεν πρέπει να θεωρηθεί μια ταξική αναμέτρηση με τους τελευταίους αλλά να γίνει αντιληπτή η ουσιαστική του έννοια, ότι δηλαδή ήταν ένας αγώνας πολλές φορές κυριολεκτικά για την ίδια την επιβίωση του γένους. Αυτό είναι το δεύτερο χαρακτηριστικό που πρέπει να έχουμε στο νου μας.
Το τρίτο είναι ότι χρονικά η Επανάσταση του 1821 δεν απέχει πολύ από τις ημέρες μας. Τα 202 χρόνια που μας χωρίζουν δεν πρέπει να μας φανούν πολλά. Προσωπικά λόγω ηλικιακής κατάταξης στα «…ήντα» αν σταθώ εγώ εμπρός και πίσω μου έλθουν οι προγόνοι μου, μόνο με τον πατέρα και τον παπού μου, τους οποίους κρατάω στην θύμισή μου, πάμε πίσω 100 χρόνια. Άρα ο προπαπούς του παπού μου κάλιστα θα μπορούσε να κρατάει καρυοφύλι στα Δαρδανέλλια και να συμμετέχει στην κατάληψη της Τριπολιτσάς. Και αυτός ο άνθρωπος, αν στρίψω το βλέμμα μου και κοιτάξω προς τα πίσω μου στην σειρά, είναι μόλις ο πέμπτος πίσω από εμένα, με τους δύο πρώτους να τους γνωρίζω προσωπικά. Η εγγύτητα αυτή είναι βέβαια συνδεδεμένη και με την ιθαγένεια, οπότε λογικά τίθενται διάφορα θέματα του τυπικού των παρελάσεων, για τα οποία η απάντηση καθίσταται προφανής.
Δένοντας όλα τα παραπάνω και με την βοήθεια της συστημικής θεώρησης (Παρελθόν, Παρόν, Μέλλον), θα αναφέρω μερικά λόγια από τον πάνσοφο Στρατηγό Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Είναι αποσπάσματα από τον λόγο του στην Πνύκα, στις 08 Οκτωβρίου του 1838, ο οποίος περιγράφει πλήρως την Επανάσταση. Πρώτα από όλα αναφέρει ότι «..Έρχομαι να σας ειπώ, όσα εις τον καιρό του αγώνος και προ αυτού και ύστερα απ’ αυτόν ο ίδιος επαρατήρησα, και απ’ αυτά να κάμωμε συμπερασμούς και δια την μέλλουσαν ευτυχίαν σας, μολονότι ο Θεός μόνος ηξεύρει τα μέλλοντα …. κάθε ήμερα ο λαός ελίγνευε καί επτώχαινε…. Πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας και να την στερεώσετε, διότι, όταν επιάσαμε τα άρματα είπαμε πρώτα υπέρ πίστεως και έπειτα υπέρ πατρίδος …. Εμάς μη μας τηράτε πλέον. Το έργο μας και ο καιρός μας επέρασε. Εις εσάς μένει να ισάσετε και να στολίσετε τον τόπο, οπού ημείς ελευθερώσαμε· και, δια να γίνη τούτο, πρέπει να έχετε ως θεμέλια της πολιτείας την ομόνοια, την θρησκεία, ….(το πολίτευμα) και την φρόνιμον ελευθερία».
Είναι λοιπόν τώρα η επέτειος (επί των ετών θύμηση) της Επανάστασης, η οποία έγινε από πολύ κοντινούς μας χρονικά ανθρώπους, ήταν αγώνας κυριολεκτικά επιβίωσης πρώτα υπέρ πίστεως και έπειτα υπέρ πατρίδος και σε εμάς και στις επόμενες γενεές είναι η «εντολή» του Γέρου του Μωριά να ισιώσουμε και να στολίσουμε τον τόπο. Χρόνια πολλά σε όλους σας.